ESSAY
Architectuur van de Renaissance
Villa Rotonda & Tempietto Barbaro (kerk van palladio in Maser)
Een essay over de architectuur met de principes uit de renaissance.
Gericht op Villa Rotonda, Tempietto Barbaro en Palladio.
We bekijken de volgende stelling:
In hoe verre voldoen Villa Rotonda en Tempietto Barbaro aan het concept van de renaissaince?
En hoe is Palladio’s visie hierop?
Inleiding
Wat is de renaissance?
Het betekent letterlijk wedergeboorte.
Maar het was de sprong terug naar de Romeinen en de Grieken, van voor de middeleeuwen.
Toen was de mens de maat van alle dingen. En zorgde voor ordening van het beeld van de wereld.
Het verschil met de middeleeuwen is dat de middeleeuwen gericht zijn op god.
Maar in de renaissance is alles gericht op de mens, ook wel humanisme (de mens staat centraal).
De tuinen en landschappen rondom de villa zijn in harmonie met de villa net als de kosmos.
(kosmos: ook wel cosmetica/schoonheid/goddelijk) En de mens is hier de oorzaak van want die bekijkt de omgeving en schept orde. Palladio heeft zijn kennis mede van Tricino, hij heeft de Romeinse oudheid gebestudeerd. De werkelijke naam van Palladio is Andrea Die Pietro Della Gondolla, maar die is dus veranderd in Palladio. Dit omdat hij een architect is, want hij creëert, en veranderd de wereld en dit was goddelijk dus kreeg hij een goddelijke naam.
De renaissance staat ook wel voor moderniteit. Hierdoor wordt er ook gebruik gemaakt van een micro/macro cosmos. Dit wil zeggen dat alles in harmonie is met het geheel en zo niet dan werd het gemaakt. Men was toen dan ook wel Uomo Universale.
Dit houdt in dat men en alles om hem heen in proportie was, had de perfecte maat, was ideaal en kon alles. Of terwijl humanisme. De villa's van Palladio zijn alle in de omgeving van Venetië.
Het waren voornamelijk landerijen, boerderijen of buitenhuizen op een groot landgoed. Maar men was niet niet extreem rijk als in de romeinse tijd dus in plaats van marmer waren de villa's van baksteen met stucwerk. Hierdoor had het wel goddelijke pretenties. De perfecte ruimte in de villa is de plaats waar de ziel terug gevonden kan worden, en niet daar waar o.a. de machine staan. Pitagoras was de 1ste man die de kosmos als een harmonisch geheel zag. Hij luisterde naar tonen van snaren om daar proporties uit te halen Daarom zag hij villa's en gebouwen als een muziekstuk.
Wetenschap, wiskunde muziek werd ook bekeken en gebruik in de architectuur tijdens de renaissance want dit was mooi. Want alles was in rijtjes,gestructureerd en geordend.
Net als de werelden om de aarde heen die met hem in verhouding staan.
Renaissance
De Renaissance en zijn villa’s
Het villa-ontwerp uit de Renaissance omvatte de totale uitleg van huis en tuin en landschap.De agrarische boerderij en de villa vertegenwoordigen het culturele ideaal van het leven op het platteland. Tijdens de vijftiende eeuw werd de villa steeds meer als plaats gezien voor bezinning en zinnelijk genot. De Romeinen hadden al eerder onderscheid gemaakt tussen ‘villa rustic’ (een landelijke variant met landerijen en slaven/pachters) en ‘villa urbana’ (villa buiten de stad, van de rijkere klasse uit de Romeinse oudheid die normaal in een ‘domus’ stadswoning wonen, en in de zomer naar hun villa buiten de stad trekken). Daarnaast wordt in de Renaissance de tuinarchitectuur belangrijk. De Italiaanse architect Alberti (1404-1472) speelt in deze tijd een belangrijke rol. De natuur neemt een centrale positie in. De tuin is een representatie in miniatuur van Gods creatie. De architect zag de wetenschap van de geometrie als basis voor zijn kunst. Hij baseerde zich op Pythagoras, Plato en het neoplatonisme. Goddelijke getallen, zoals 3,4,7,12 en 40; verhoudingen uit de gulden snede en gelijkzijdige vormen vormden de basis voor een ontwerp. De natuur werd op deze manier ook wiskundig geïnterpreteerd. De relatie tussen villa en landschap, of eigenlijk tussen mens en natuur staat centraal. Het landschap komt onder controle te staan van het menselijk intellect. Het landschap is een belangrijk onderdeel van de compositie. De integratie van het panorama in de tuin maakt dat natuurlijke elementen als rivieren, heuvels, valleien en bossen worden betrokken in het ontwerp.
functionaliteit van de architectuur in de renaissance
De symbolische architectuur van de renaissance is a-tektonisch te noemen. Zeker als je kijkt naar de werken van Palladio, in zijn bouwwerken zijn elementen verwerkt die de constructie verbergen. Er zijn schijn constructies ontworpen die doen lijken of het een constructief element is, echter deze zitten er alleen ter decoratie. Het gaat niet uit van schoonheid op zich, maar schoonheid door het toevoegen van elementen. Kunst verbergt de constructie en wekt een verwarrend beeld. De tektoniek die het bevat moet het hebben van zijn indeling en verhoudingssysteem. De symfonie die dat met zich meebrengt, hoe het uitbeeld waarvoor de gebouwen zich leenden. Het laat zien wat er vroeger als belangrijk werd beschouwd. Het statige, aanzien in de verschillende rangen en het imponeren van de medemens. Echter is dit een mening naar tektoniek zoals wij het nu opvatten. Vroeger was er nog niet mogelijk wat er vandaag de dag allemaal kan. Niet elk materiaal kon tot zijn uiterste capaciteit worden toegepast, omdat hier de middelen niet voor waren. Tevens was er een andere opvatting van tektoniek. Men zag het uiterlijk als een status symbool, niet als een huid van het interieur. Interieur en exterieur hadden niet de samenhang die we er vandaag de dag aan koppelen. Functie betekende toen iets heel anders, er werden niet de leef eisen gesteld die we vandaag de dag stellen. Vooral in de woningbouw heeft de schil van een gebouw, vandaag de dag, niet meer als de functie: de inhoud omvatten/ binnen van buiten scheiden. Het statige van vroeger leeft nu een stuk minder. Imponeren is niet langer prioriteit nummer één.
Palladio
Palladio had een eigen filosofie bij het ontwerpen en realiseren van gebouwen, namelijk eerst alles omschrijven (van functies van ruimtes tot detaillering van bijvoorbeeld kolommen), vooronderzoeken doen en daarna pas het daadwerkelijke tekenen. Hij werkte veel met mathematische verhoudingen, waaronder harmonische getallen reeksen. De goddelijke getallen waren belangrijk en hiervan is het getal 3 het eerste goddelijke getal dat daarin voorkomt. Dit omdat het een begin, midden en eind heeft. Verder staat het getal 3 voor de heilige drie-eenheid uit het christendom en staat 33 = 27 voor het hoogste getal, beschreven in het oude testament. Niet alleen getallen, maar ook het kosmische stond centraal voor Palladio. De mens is een afbeelding van god/kosmos. Hij keek ook op verschillende niveaus, namelijk: micro, macro en kosmos. Alles moest meetbaar zijn voor de omgeving. Zo moeten de maten en verhoudingen in de villa’s je meteen aanspreken en zonder verdere uitleg begrijpelijk en voelbaar zijn.
De stijl van Palladio is onder te verdelen in twee regels:
- Ontwerpregels (uiterlijke verschijning)
- Constructieregels (de ordening van de constructie)
.
De (archi)tektonische symboliek achter Paladio
De villa’s van de renaissance voltrekken zich op het vlak van de totale uitleg van huis én tuin én Landschap. Dat de locatie geschikt is voor de villa is de taak van de renaissance architect. Voor het grondwerp van de villa’s had Paladio een aantal regels opgesteld. Zo moest de villa zich situeren centraal in de bezittingen van de landheer. Zodat deze een panorama zicht van 360® krijgt en de productie en dergelijke in de gaten kan houden, verbeteren en verdedigen. Verder onderscheidt Palladio in zijn villa’s twee gebouwen, eentje voor de landheer en zijn familie, de ander voor de productie en beheer van de villa. Bij Palladio wordt het ontwerpen zelf onder controle gebracht, hetgeen resulteert in een logische groepering van absolute vormen in een groter geheel. De betekenis die deze elementen traditioneel hebben wordt in Palladio´s ontwerpen doorbroken, door die elementen zowel voor profane als sacrale gebouwen toe te passen. Door een stelsel van formele regels krijgen de elementen een plaats in een groter geheel en wordt hun onafhankelijkheid juist nog meer onderstreept.
Ontwikkeling in en naar Palladio's kerken
Palladio ontwierp de wanden en gevel delen nooit als pilaren met met losse boog elementen erop, omdat dit onzuiver was. Maar juist als 1 groot boog element, dit wekte juist zuiverheid op en straalde het uit. Het binnenste deel van de kerk word heilig beschouwd De hoofd vorm van palladio's ontwerpen zijn gebaseerd op het grieks kruis met verschillende symmetrie assen. Het griekskruis wordt later gefuseerd met een latijnskruis en dit werd vervolgens de hoofd vorm van de kerken. Hierop werden dan de ideale afmetingen van de mens toegepast en die zijn dan ook herkenbaar in de kerken van palladio. Wat later ook een probleem werd, was dat bij de typologie van de kerk de basilica toegepast werd en die verwerkt moest worden tot de ideale maat. Hiervoor werden dan ook triomfbogen toegepast. Palladio nam voornamelijk kolommen, timpanen, pilaren en pilasters op in zijn ontwerp en deed veel afstand van triomfbogen. Omdat dat veel zuiverder was.
Daarnaast paste hij orde’s toe. Er zijn 3 orde’s de Ionische orde, Dorisch orde en Korintische orde
Deze ordes zijn dan ook wel zuilen en kapitelen, palladio speelt hiermee. Hij werkte met zowel pilaren als pilasters om te zoeken naar eenheid. De verbindingen tussen pilaren pilasters en kapitelen zijn erg belangrijk. Naast een boog is altijd een pilaster te zien. Bij Tempietto San Giorgio te zien verbind het gebouw zich tot 1 gevel. In iedere kerk is te zien hoe het zich tot een eenheid maakt.
En in iedere kerk staat de psychologische belevenis centraal.
Villa Rotonda
kenmerken
De villa ligt in de buurt van een heuvel en is aan drie kanten omgeven door dalen. Dit landschap diende als uitgangspunt voor de architect. Hij ontwierp een plattegrond met een kubusvormige bouwkern. Aan alle vier de zijden is een klassieke porticus geplaatst. Voor het eerst werden alle vier de gevels gelijkwaardig behandeld. In tegenstelling tot bij de andere villa's van Palladio ontbreken hier de lagere bijgebouwen; het gebouw is dan ook meer bedoeld om op deze heuveltop - vlakbij de stad - feesten te kunnen geven dan om te bewonen.
harmonie
De bouwkundige en decoratieve elementen vormen een perfecte harmonieuze eenheid. De identieke portico's en de lange trappen aan elke zijde zorgen door hun repeterende karakter voor een verrassingseffect. Boven de centrale rotonde is een koepel geplaatst. Het ontwerp voor deze koepel was gebaseerd op de koepel van het Pantheon. Oorspronkelijk was deze koepel open en zou het water in het midden van de ruimte worden opgevangen, maar de koepel is uiteindelijk dicht gehouden.
Palladio's proportiesysteem
In de renaissance geloofde men in de analogie tussen de proporties van de tonen en die van de zichtbare vormen. Palladio legde in zijn boek “Quattro Libri” de proporties vast waarvan hij vond dat ze toegepast moesten worden binnen de architectuur op dat moment. Daarnaast stond er in dat boek een lijst met 7 aanbevolen vormen voor vertrekken. Deze lijst met aanbevolen vormen moest in deze volgorde worden afgewerkt.
Verhoudingen
Palladio zag de wetenschap van de geometrie als basis voor zijn kunst. Hij baseerde zich op Pythagoras, Plato en het neoplatonisme. Goddelijke getallen, zoals 3,4,7,12 en 40; verhoudingen uit de gulden snede en gelijkzijdige vormen vormden de basis voor een ontwerp.
De natuur werd op deze manier ook wiskundig geïnterpreteerd.
De relatie tussen villa en landschap, of eigenlijk tussen mens en natuur staat centraal.
In villa rotonda laat de biaxiaal symmetrische plattegrond de relatie met het omliggende landschap in de ruimtelijke structuur zien. palladio ontwierp een lijst met componenten die gebruikt konden worden om verschillende combinaties te produceren. Het uiterlijk van de villa hield hij sober, zonder decoraties. De binnenkant bestonden in veelvoud uit decoraties door middel van fresco’s. Het tempelfront omlijste de hoofdingang van het gebouw en gaf de status van het gebouw en de landeigenaar weer. De trappen leidden naar de piano nobile, de belangrijkste verdieping van het gebouw. Deze lag hoger omdat het weg moest zijn van de vochtige bodem en zo kon men ook beter uit kijken over het land. De proporties werden bepaald door numerieke series en konden per villa verschilen. Zo onstonden er ook onderlinge relaties tussen de verschillende ruimten, waarbij de centrale hal altijd het hoogste en grootste is. De maten die palladio gebruikte stammen af van vitruvius. Vitruvius schreef voor waaraan goede architecten moesten voldoen en waarvan zij kennis moesten hebben. Vitruvius schreef zo ook over de maten die gebruikt moesten worden in de architectuur. De maten van het menselijk lichaam moesten gebruikt worden zoals een vinger, hand, voet en onderarm. Het karakter van de harmonie berust op symmertrie. Om een systeem te vinden van evenwichtige verhoudingen moet je uitgaan van een punt. Dit punt was vaak een zuildikte.
kerk in Maser van palladio (Tempietto Villa Barbaro)
Aan de voet van de helling staat villa Barbaro. Palladio heeft de kerk ontworpen en staat in contact met de kapel van de villa. De kerk is ontworpen voor de parochiegemeenschap van het dorp Maser. Het is niet met zekerheid te zeggen wanneer de aanvang van de bouwwerkzaamheden zijn geweest. Alleen is duidelijk dat in de fries staat gegraveerd het jaartal 1580. Dat zal het jaar van de ingebruikname zijn geweest. Ook staat in de fries gegraveerd de namen van de beschermheilige Marcantonio Barbar en Palladio. Samen met het Olympisch Theater is de tempel het laatste werk van Palladio. Het referentie-model voor de tempel is duidelijk het Pantheon. De relatie tussen de Tempietto en het Pantheon zit hem in beleving, als het detail. De plattegrond van het gebouw is innovatief omdat het een combinatie van een cilinder en een Grieks kruis is. Vier grote pijlers dienen als steunberen aan de koepel even als de muren van de kapel dienen dubbel als steunberen voor de koepel , die specifiek is geïnspireerd door het Pantheon. Palladio kon hier zijn droom eindelijk zijn droom realiseren, een kerk met een cirkelvormig grondplan. Met de cirkel wil hij laten zien dat het, een eenheid is en die in wezen oneindig is. Zo wil hij uniformiteit en gerechtigheid aan God bewijzen. De Corinthische zuilengang en de trapvormige, hemisferische koepel verkondigen een affiniteit met de grote Rotonda in Rome. De omtrek van het schip wordt bepaald door een cirkel, terwijl de drie kapellen zijn teruggetrokken ver genoeg om het kruis armen te geven. Het stucwerk van het exterieur en het interieur is misschien nog wel meer een weerspiegeling van de smaak van Marc'antonio Barbaro’s dan van Palladio's. Het voornaamste interieurmotief is een triomfboog gevormd door betrokken Corinthische zuilen die de ingang, het altaar en de uitsparingen flankeren. In de wanden zijn de altaren (aedicules) ingespaard, die een gemeenschappelijk motief in de latere architectuur van Pallado geven. De voornaamste altaren bevatten stucwerk en cijfers ter herdenking van de patroonheiligen van de familie Barbaro. In tegenstelling tot andere kerken van Palladio, is de Tempietto schaars verlicht, maar dat dit toch in overeenstemming is met het doel als een mortuarium kapel voor de beschermheilige en zijn familie. in feite kan de hele kerk worden geïnterpreteerd als een familie gedenkteken, ondanks het ontbreken van grafschriften.
De verhoudingen in de kerk van Maser (Tempietto Barbaro)
In Tempietto Barbaro zijn veel minder verhoudingen te vinden als in Villa Rotonda.
Wat wel erg opvalt is dat de ronde vorm (in de perfecte afmetingen volgens de Vitruviusman) erg veel terug komt. Meerdere in de zelfde afmetingen maar ook in verhouding tot elkaar.
En wat erg typerend is, is dat de ronde opp. in de plattegrond net zo groot is als
de ronde doorsnede van de koepel.
De ronde afwerkingen boven de wand openingen zijn ook weer net zo groot en de kapelletjes op het dak. En deze staan dus ook weer in verhouding tot elkaar. (Vb. ong. 12:8 , 4:2 , 2:1).
Enkele Quotes van Paladio over het gebouw:
" we hebben dus gelezen dat er in de oudheid bij de bouw van een tempel geprobeerd werd een passende versiering te gebruiken, waarin het mooiste deel van de architectuur bestaat. En zo zoeken ook wij, die niet zulke namaakgoden hebben , het prachtigste en meest volmaakte uit om aan de passende versiering met het oog op de tempelvorm te voldoen. en omdat dat de cirkelvorm is, maken we onze tempels rond." (Andrea Palladio, 1570)
"De meest volmaakte en uitmuntende vorm voor een godshuis is de ronde...; omdat bij deze vorm alle delen een gelijke afstand hebben tot het middelpunt, is ze de meest geëigende om te getuigen van de eenheid, het oneindige zijn, de gelijkvormigheid en de gerechtigheid van god." (Andrea Palladio, 1570)
Conclusie:
De stelling
In hoe verre voldoen Villa Rotonda en Tempietto Barbaro aan het concept van de renaissaince?
En hoe is Palladio’s visie hierop?
Palladio heeft zich goed uitgediept in de stijl van de rennaisance en is er nog verder op ingegaan.
Dit is ook duidelijk terug te zien in zijn gebouwen.
De kenmerken hiervan die duidelijk terug komen zijn;
-Proportie systemen met de perfecte maten van vitruvius
-Werken met Goddelijke getallen, zoals 3,4,7,12 en 40
-werken met verhouding systemen en harmonische getallen om harmonie te creëren,
-Zorgen voor micro, macro en kosmos
-En toepassen van de 3 orde’s de Ionische orde, Dorisch orde en Korintische orde
-En zo te zorgen voor een goede psychologische beleving.
Dus ja de gebouwen voldoen aan het concept van de renaissaince
